โครงสร้างการบริหารการศึกษาพระปริยัติธรรมปรับเปลี่ยนจากประกาศ ๒๕๕๕ สู่กฎหมายใหม่อย่างไร?
การปรับเปลี่ยนโครงสร้างการบริหารการศึกษาพระปริยัติธรรมจาก ประกาศมหาเถรสมาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ ไปสู่ พระราชบัญญัติการศึกษาพระปริยัติธรรม พ.ศ. ๒๕๖๒ (และข้อบังคับที่เกี่ยวข้อง) นับเป็นการยกระดับโครงสร้างการกำกับดูแล การบริหารงานบุคคล และการจัดตั้งหน่วยงานให้มีความเป็นระบบและมีสถานะทางกฎหมายที่ชัดเจนยิ่งขึ้น
การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญที่สุดคือการจัดตั้งองค์กรกลางและหน่วยงานด้านบริหารงานบุคคลขึ้นใหม่ ซึ่งเลียนแบบโครงสร้างของระบบราชการพลเรือน
๑. การเปลี่ยนโครงสร้างอำนาจกำกับดูแล (จาก มส. สู่ กศป. และ กบป.)
โครงสร้างการบริหารภายใต้กฎหมายใหม่ได้แยกอำนาจการกำกับดูแลออกจากมหาเถรสมาคม (มส.) โดยตรง และจัดตั้งคณะกรรมการตามกฎหมาย:
| โครงสร้างเดิม (ประกาศ มส. ๒๕๕๕) | โครงสร้างใหม่ (พ.ร.บ. ๒๕๖๒ และข้อบังคับ) | ความสำคัญของการเปลี่ยนแปลง |
| มหาเถรสมาคม (มส.) เป็นผู้มีอำนาจสูงสุดในการออกประกาศและกำหนดหลักเกณฑ์ต่าง ๆ | คณะกรรมการการศึกษาพระปริยัติธรรม (กศป.) เป็นองค์กรสูงสุดตามกฎหมาย (Statutory Board) ที่รับผิดชอบในการ กำหนดนโยบาย แผนงาน และมาตรฐานการศึกษา. | การจัดตั้งองค์กรระดับนโยบายตามกฎหมาย: เปลี่ยนจากอำนาจประกาศของ มส. มาเป็นการกำกับดูแลโดย กศป. ซึ่งมีองค์ประกอบจากภาครัฐและผู้ทรงคุณวุฒิหลายฝ่าย เช่น ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ, เลขาธิการ ก.พ., และผู้อำนวยการสำนักงบประมาณ. |
| ไม่มีหน่วยงานกลางด้านบุคคล การบริหารบุคลากรและการลงโทษเป็นอำนาจของเจ้าคณะกรุงเทพมหานคร/เจ้าคณะจังหวัด และแม่กองต่าง ๆ. | คณะกรรมการบริหารงานบุคคลการศึกษาพระปริยัติธรรม (กบป.) ถูกตั้งขึ้นเพื่อกำหนด มาตรฐานกลางการบริหารงานบุคคล สำหรับ จศป. ทุกตำแหน่ง. | การจัดทำระบบงานบุคคลที่เป็นมาตรฐาน: กบป. มีอำนาจในการกำหนดมาตรฐานตำแหน่ง อัตราเงินเดือน เงินวิทยฐานะ และสวัสดิการของบุคลากร (โดยต้องได้รับความเห็นชอบจาก กศป. และกระทรวงการคลัง). |
| ไม่มีหน่วยงานบริหารงานบุคคลระดับปฏิบัติการ | คณะอนุกรรมการบริหารงานบุคคลการศึกษาพระปริยัติธรรม (อบป.) ถูกจัดตั้งขึ้นประจำแต่ละส่วนงาน (สศป.) เพื่อทำหน้าที่กำหนด นโยบาย ระบบ และระเบียบวิธีการบริหารทรัพยากรบุคคลใน สศป. ให้สอดคล้องกับมาตรฐานที่ กบป. กำหนด. | การกระจายอำนาจ HR เชิงปฏิบัติการ: อบป. ทำหน้าที่เหมือน อ.ก.พ. ระดับกรม/กระทรวง ในการกลั่นกรองและเกลี่ยอัตรากำลังภายในส่วนงาน. |
๒. การเปลี่ยนสถานะหน่วยงานและบุคลากร
โครงสร้างใหม่ได้มีการกำหนดสถานะของหน่วยงานและบุคลากรให้มีความเป็นทางการตามระบบราชการมากขึ้น:
| โครงสร้างเดิม (ประกาศ มส. ๒๕๕๕) | โครงสร้างใหม่ (พ.ร.บ. ๒๕๖๒ และข้อบังคับ) | ความสำคัญของการเปลี่ยนแปลง |
| บุคลากรทางการศึกษา/ครูสอนพระปริยัติธรรม/พระปริยัตินิเทศก์ ถูกนิยามแยกกัน โดยได้รับค่าตอบแทนจากงบประมาณของรัฐ. | เจ้าหน้าที่การศึกษาพระปริยัติธรรม (จศป.) เป็นคำนิยามรวมของบุคลากรทั้งหมด ทั้งที่เป็นบรรพชิตและคฤหัสถ์ โดยแบ่งเป็น ประเภทผู้ปฏิบัติงานสอน และ ประเภทผู้สนับสนุนการศึกษา. | การรวมสถานะบุคลากร: เป็นการรวมบุคลากรทุกประเภทเข้าไว้ในกรอบการบริหารงานบุคคลเดียว (จศป.) เพื่อให้การบริหารค่าตอบแทน (เงินเดือน เงินวิทยฐานะ) และวินัยเป็นมาตรฐานเดียวกัน. |
| สำนักงานแม่กองธรรมสนามหลวง และ สำนักงานแม่กองบาลีสนามหลวง เป็นหน่วยงานหลักในการสนองงานแม่กองฯ | ส่วนงานการศึกษาพระปริยัติธรรม (สศป.) คือการรวมหน่วยงานบริหารทั้งหมดเข้าด้วยกันอย่างเป็นทางการ โดยรวม สำนักงานแม่กองทั้งสอง, สำนักงานการศึกษาพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา, ศูนย์พระปริยัตินิเทศก์แห่งคณะสงฆ์ และ สถานศึกษาพระปริยัติธรรม เข้าเป็นหน่วยงานปฏิบัติการเดียว. | การขยายขอบเขตโครงสร้าง: กำหนดโครงสร้างหน่วยงานปฏิบัติการอย่างชัดเจน โดยรวมศูนย์พระปริยัตินิเทศก์แห่งคณะสงฆ์เข้าไว้ใน สศป. ด้วย. |
| การจัดตั้งสถานศึกษา: กำหนดหลักเกณฑ์การจัดตั้งสำนักเรียนและสำนักศาสนศึกษา. | การคงสถานะและการรับรองอัตโนมัติ: สำนักเรียนและสำนักศาสนศึกษาที่จัดตั้งตามประกาศ มส. ๒๕๕๕ ถือเป็นสถานศึกษาพระปริยัติธรรมตาม พ.ร.บ. ๒๕๖๒ โดยอัตโนมัติ. | ความต่อเนื่องของสถานศึกษา: รับรองสถานะของหน่วยงานที่มีอยู่เดิมตามกฎหมายใหม่ทันที. |
บทสรุปเชิงเปรียบเทียบ
การเปลี่ยนจาก ประกาศ มส. ๒๕๕๕ สู่ พ.ร.บ. ๒๕๖๒ เป็นการเปลี่ยนจากโครงสร้างที่เน้น อำนาจการปกครองของคณะสงฆ์ (ผ่าน มส. และแม่กอง) ไปสู่โครงสร้างที่เน้น การบริหารจัดการตามระบบราชการ โดยมีการจัดตั้ง กศป. (คณะกรรมการนโยบาย) และ กบป. (คณะกรรมการบริหารบุคคล) ขึ้นมาเพื่อกำหนดมาตรฐานที่เป็นระบบและเป็นสากลมากขึ้น. องค์กรใหม่เหล่านี้มีบทบาทสำคัญในการควบคุมและกำกับดูแล จศป. (บุคลากร) และ สศป. (หน่วยงานปฏิบัติการ) อย่างเป็นรูปธรรม.
