ประวัตินักธรรม ตอนที่ ๗: จัดหลักสูตรนักธรรมเชื่อมโยงกับหลักสูตรบาลี
หลังจากได้จัดตั้งหลักสูตรนักธรรมชั้นโทขึ้นแล้ว สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ ก็ทรงจัดระเบียบชั้นเปรียญใหม่ให้เชื่อมโยงกับการศึกษานักธรรม ดังนี้
- พระนักธรรมแปลบาลีประโยค ๓ ได้แล้ว เป็น เปรียญธรรมชั้นตรี จักได้รับพระราชทานพัดยศและประกาศนียบัตรทรงตั้งคราวหนึ่ง
- เปรียญธรรมชั้นตรี ต้องเป็น นักธรรมชั้นโท ก่อน จึงจะแปลบาลีประโยคต่อไปได้ แปลได้ประโยค ๔, ๕ นับว่าเป็น เปรียญธรรมชั้นโท แต่ยังไม่ได้รับพระราชทานพัดเปลี่ยนและประกาศนียบัตร เพราะเป็นเพียงการเลื่อนประโยค ต่อเมื่อแปลบาลีประโยค ๖ ได้แล้วจึงนับว่าเป็นเปรียญธรรมชั้นโทเต็มที่ จักได้รับพระราชทานพัดยศเปลี่ยนและประกาศนียบัตรทรงตั้งอีกคราวหนึ่ง
- ในเวลาที่ยังไม่ได้ตั้งหลักสูตรนักธรรมชั้นเอก เปรียญธรรมชั้นโทแปลบาลีประโยค ๗, ๘ ได้แล้ว นับเป็น เปรียญบาลีชั้นเอก แต่ยังไม่ได้รับพระราชทานพัดเปลี่ยนและประกาศนียบัตรทรงตั้ง เพราะเป็นเพียงการเลื่อนประโยค ต่อเมื่อแปลบาลีประโยค ๙ ได้แล้ว นับเป็นเปรียญบาลีชั้นเอกเต็มที่ จักได้รับพระราชทานพัดยศเปลี่ยนและประกาศนียบัตรทรงตั้งอีกคราวหนึ่ง
เมื่อตั้งหลักสูตรนักธรรมชั้นเอกขึ้นแล้ว จักรวมเข้าในชั้นนี้ ผู้สอบได้เป็น เปรียญธรรมชั้นเอก
(แถลงการณ์คณะสงฆ์ เล่ม ๕ พ.ศ. ๒๔๖๐. หน้า ๓๗๕.)
