Daily Archive: December 4, 2025
สำนักงานแม่กองธรรมสนามหลวง ขอประกาศแจ้งให้สำนักงานเจ้าคณะภาคทุกภาคทราบ ขณะนี้ “ใบไดคัทเฉลยข้อสอบธรรมศึกษา ชั้นตรี” ได้มาถึงสำนักงานแม่กองธรรมสนามหลวงเป็นที่เรียบร้อยแล้ว สำนักงานเจ้าคณะภาคใดที่มีความพร้อมในการดำเนินการตรวจข้อสอบ สามารถส่งเจ้าหน้าที่มาติดต่อขอรับเอกสารและปัจจัยสนับสนุนได้ตามรายละเอียดดังนี้:
สานต่อจากตอนที่แล้ว: หลังจากที่คณะสงฆ์ต้องกำหนดเกณฑ์ “สามเณรรู้ธรรม” เพื่อยกเว้นการเกณฑ์ทหาร ในการประชุมครั้งแรก (มิถุนายน ร.ศ. ๑๓๐) มาถึงการประชุม ครั้งที่ ๒ (มีนาคม ร.ศ. ๑๓๐) สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ได้ทรงตกผลึกทางความคิด และนำเสนอวิสัยทัศน์ที่ “เปลี่ยนโฉมหน้าการศึกษาคณะสงฆ์ไทย” ไปตลอดกาล นั่นคือการเปลี่ยนจาก “การเรียนบาลีที่ยากลำบาก” มาสู่ “การเรียนธรรมะภาษาไทย” ที่เข้าถึงง่ายกว่า
เมื่อการเกณฑ์ทหารมาถึงวัด: สามเณรรูปไหนจะได้ไปต่อ? ย้อนกลับไปในสมัยรัชกาลที่ ๖ (ร.ศ. ๑๓๐ หรือ พ.ศ. ๒๔๕๔) เมื่อมีการประกาศใช้พระราชบัญญัติเกณฑ์ทหาร ทางการต้องการให้ชายไทยรับใช้ชาติ แต่ก็ทรงมีพระเมตตาต่อผู้ใฝ่ศึกษาในพระพุทธศาสนา จึงมีข้อยกเว้นให้ “สามเณรรู้ธรรม” ไม่ต้องเกณฑ์ทหาร
ย้อนกลับไปเมื่อกว่า ๑๐๐ ปีก่อน (พ.ศ. ๒๔๕๔) รัฐบาลสยามออกกฎหมายเกณฑ์ทหาร โดยยกเว้นให้ “พระภิกษุ” แต่สำหรับ “สามเณร” นั้น ต้องเป็นผู้ “รู้ธรรม” เท่านั้นถึงจะได้รับการยกเว้น …คำถามใหญ่จึงตกมาอยู่ที่คณะสงฆ์ว่า “แค่ไหนถึงเรียกว่ารู้ธรรม?”
บทนำ: จากสำนักงานสัญจรสู่รากฐานที่มั่นคง ในอดีตที่ผ่านมา การบริหารงานของ สำนักงานแม่กองธรรมสนามหลวง มีลักษณะไม่คงที่ในด้านสถานที่ทำการ กล่าวคือ ไม่มีอาคารสำนักงานถาวร โดยสถานที่ทำการจะเปลี่ยนแปลงไปตามวัดต้นสังกัดของพระเถระผู้ดำรงตำแหน่งแม่กองธรรมสนามหลวงในแต่ละยุคสมัย
การศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทแบบไทย เรียกว่า “พระปริยัติธรรมแผนกธรรม” ได้แพร่กระจายไปทั่วทุกมุมโลก เพราะโลกใบนี้ในสมัยก่อนอาจจะกว้างใหญ่ไพศาล แต่ปัจจุบันดูเหมือนว่าเล็กนิดเดียว เนื่องจากความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
วิวัฒนาการของการสอบธรรมสนามหลวง มีความเปลี่ยนแปลงและเจริญก้าวหน้ามาเป็นลำดับ ภายใต้การบริหารงานของแม่กองธรรมในแต่ละยุคสมัย ดังนี้
คำว่า “แม่กอง” ในบริบทของการสอบธรรมสนามหลวงนั้น มีวิวัฒนาการควบคู่มากับการจัดการศึกษาของคณะสงฆ์ไทย ในช่วงเริ่มแรกของการสอบธรรมสนามหลวง (พ.ศ. ๒๔๕๔ เป็นต้นมา) คำว่า “แม่กอง” ยังไม่ได้หมายถึงตำแหน่งถาวรหรือองค์กรกลางเพียงหนึ่งเดียวอย่างในปัจจุบัน แต่หมายถึง “ประธานหรือหัวหน้าผู้กำกับดูแลการสอบ” ในแต่ละสนามสอบ