พระไตรปิฎกศึกษา ตอนที่ ๒๔ มหาโควินทสูตร: เมื่อ “CEO แห่งชมพูทวีป” ค้นพบว่า พรหมโลกไม่ใช่คำตอบสุดท้าย
ความสำเร็จมีเพดานหรือไม่? ในโลกธุรกิจ เรามักเชิดชูผู้ที่ประสบความสำเร็จสูงสุดว่าเป็น “Master” หรือ “Guru” แต่ใน “มหาโควินทสูตร” (Maha-Govinda Sutta) พระพุทธเจ้าได้ทรงเปิดเผยประวัติศาสตร์ส่วนพระองค์ที่ชวนให้โลกตะลึง เรื่องราวของอดีตชาติที่พระองค์เคยเป็นถึง “มหาโควินทพราหมณ์” ผู้ยิ่งใหญ่ระดับผู้จัดสรรแผ่นดิน (Land Planner) และศาสดาผู้พาคนไปสวรรค์นับแสน
แต่ไฮไลต์ของเรื่องนี้ไม่ได้อยู่ที่ความสำเร็จในอดีต แต่อยู่ที่การเปรียบเทียบเชิงวิพากษ์ (Critical Comparison) ว่าทำไม “ที่สุดของโลก” ในวันนั้น จึงยังเป็นเพียง “ทางผ่าน” เมื่อเทียบกับ “ทางพ้นทุกข์” ที่พระองค์ค้นพบในวันนี้
๑. รายงานการประชุมระดับจักรวาล: เมื่อเทวดาตื่นเต้นกับ “น้องใหม่” เรื่องราวเปิดฉากขึ้นที่เขาคิชฌกูฏ เมื่อ ปัญจสิขคนธรรพบุตร (ศิลปินเอกแห่งสวรรค์) นำข่าวจากการประชุมสุดยอดผู้นำเทวดา ณ สุธรรมาสภา มาทูลพระพุทธเจ้า
บรรยากาศในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์วันนั้นคึกคักเป็นพิเศษ ไม่ใช่เพราะมีงานฉลอง แต่เพราะเหล่าเทพดั้งเดิมสังเกตเห็นปรากฏการณ์ผิดปกติ คือ “เทพบุตรใหม่” (Newcomers) ที่เพิ่งมาจุติจากการประพฤติพรหมจรรย์ในพระพุทธศาสนา กลับมี “รัศมีและยศศักดิ์” (Radiance and Status) เหนือกว่าเทพเจ้าเดิม ๆ อย่างเห็นได้ชัด
ปรากฏการณ์นี้ทำให้ ท้าวสักกะ (CEO ของสวรรค์) ถึงกับต้องลุกขึ้นประกาศสรรเสริญ “พระคุณ ๘ ประการ” ของพระพุทธเจ้า เพื่อวิเคราะห์ว่าทำไมศาสดาท่านนี้ถึงสร้าง Impact ต่อจักรวาลได้ขนาดนี้ อาทิ การมีธรรมที่พิสูจน์ได้ทันที (อกาลิโก), การสอนที่สอดคล้องกลมกลืนเป็นระบบ, และการตรัสอย่างไรทำอย่างนั้น (Integrity)
๒. การมาเยือนของ “สนังกุมารพรหม”: เมื่อแสงสว่างกลบรัศมีเทพ ขณะที่วงประชุมกำลังพีค จู่ ๆ ก็เกิดปรากฏการณ์แสงสว่างจ้าทางทิศเหนือ ซึ่งเป็นบุพนิมิตแห่งการมาของพรหม ท้าวสักกะประกาศเตือนให้เทวดารอคอย เมื่อ สนังกุมารพรหม (พรหมผู้คงความหนุ่มตลอดกาล) ปรากฏตัวขึ้น ท่านต้องทำการ “ลดระดับความละเอียด” (Downscale Avatar) ของกายให้หยาบลง เพื่อให้เทวดาชั้นดาวดึงส์สามารถมองเห็นและสื่อสารด้วยได้ จากนั้นจึงขึ้นนั่งบนอาสนะและเริ่มถ่ายทอดเรื่องราวสำคัญ
๓. มหาโควินท์: Mastermind ผู้แบ่งแผ่นดิน สนังกุมารพรหมได้เล่า Flashback ถึงอดีตชาติของพระพุทธเจ้าในนาม “มหาโควินทพราหมณ์” เพื่อยืนยันว่าปัญญาของพระองค์ไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้น มหาโควินท์ คือยอดอัจฉริยะแห่งยุค เป็นที่ปรึกษาของพระเจ้าทิสัมบดี และเมื่อผลัดแผ่นดิน ท่านได้รับมอบหมายภารกิจระดับมหภาค คือ “การแบ่งแผนที่ชมพูทวีป” ให้แก่พระเจ้าเรณุและกษัตริย์อีก ๖ พระองค์ ท่านจัดสรรเมือง สร้างระบบการปกครอง และเป็นอาจารย์ผู้สอนราชธรรมแก่กษัตริย์ทั้ง ๗ แคว้น (Kingmaker)
๔. ภารกิจพิชิตพรหมโลก: การลาออกครั้งประวัติศาสตร์ แม้จะมีความสำเร็จทางโลกถึงขีดสุด แต่ในใจลึก ๆ ของมหาโควินท์กลับว่างเปล่า ท่านได้ยินเสียงลือเสียงเล่าอ้างว่า “ใคร ๆ ก็บอกว่ามหาโควินท์คุยกับพรหมได้” แต่ท่านรู้ตัวดีว่า “ไม่เคยเห็นพรหมเลย”
ด้วยความซื่อสัตย์ต่อตนเอง (Intellectual Honesty) ท่านตัดสินใจปลีกวิเวกในช่วงเข้าพรรษา ๔ เดือน เพื่อเพ่ง กรุณาฌาน จนกระทั่งสนังกุมารพรหมตัวจริงปรากฏ! มหาโควินท์ยิงคำถามที่สำคัญที่สุดแห่งชีวิตทันที: “ทำอย่างไรถึงจะไปพรหมโลกได้?” คำตอบของพรหมคือสมการสั้น ๆ แต่ยากจะปฏิบัติ: > “ละอัตตา… อยู่สันโดษ… น้อมใจในกรุณา… และกำจัด ‘กลิ่นเหม็น’ (ความโกรธ, ความเท็จ, ความริษยา, ความตระหนี่ ฯลฯ)”
เมื่อได้คำตอบ มหาโควินท์ตัดสินใจ “ลาออก” จากทุกตำแหน่ง ทิ้งอำนาจวาสนา ออกบวชเป็นฤาษี โดยมีกษัตริย์และบริวารนับพันออกบวชตาม ท่านสอนเรื่อง พรหมวิหาร ๔ จนพาลูกศิษย์ไปเกิดในพรหมโลกได้สำเร็จ
๕. บทสรุปที่หักมุม: พรหมโลก vs นิพพาน เรื่องเล่าจบลงที่ความประทับใจของเหล่าเทพ แต่พระพุทธองค์ทรงสรุปตบท้ายด้วยความจริงที่เหนือกว่า (Ultimate Truth) ทรงยืนยันว่า “เราคือมหาโควินท์ในกาลนั้น” แต่… ทางสายนั้น (พรหมวิหาร ๔) พาไปได้ไกลสุดแค่ “พรหมโลก” ซึ่งยังไม่จบ ยังต้องเวียนว่ายตายเกิด
แต่ “อริยมรรคมีองค์ ๘” ที่พระองค์ค้นพบในชาตินี้ ต่างหากที่เป็นของจริง
- เป็นไปเพื่อความเบื่อหน่าย (Disenchantment)
- เพื่อคลายกำหนัด (Dispassion)
- เพื่อความดับสนิท (Cessation)
- เพื่อ นิพพาน (Nirvana)
ข้อคิดสำหรับคนยุคใหม่: The Trap of Success มหาโควินทสูตร เตือนสติเราว่า “ความสำเร็จทางโลก หรือแม้แต่ความสุขสงบทางจิต (แบบพรหม)” อาจเป็นกับดักที่หรูหราที่สุด เราอาจเป็น CEO ที่เก่งกาจ เป็นไลฟ์โค้ชที่พาคนไปสู่ความสงบ แต่ถ้ายังไม่หลุดพ้นจากกิเลสและวัฏสงสาร ความสำเร็จนั้นก็ยังเป็นเพียง “กำไรชั่วคราว” ทางรอดเดียวที่ยั่งยืน คือการเดินตาม อริยมรรคมีองค์ ๘ เพื่อออกจากเกมแห่งการเวียนว่ายนี้อย่างถาวร
