Category: จดหมายเหตุธรรมสนามหลวง

ในยุคแรกๆ การสอบนักธรรมในประเทศไทยยังไม่มี “มาตรฐานกลาง” ที่ชัดเจนเหมือนทุกวันนี้ ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ “ความเหลื่อมล้ำ”

ในการบริหารงานยุคก่อน พ.ศ. ๒๔๗๐ การจัดการสอบนักธรรมมักรวมศูนย์อยู่ที่ส่วนกลาง (กรุงเทพฯ) แต่เมื่อผู้เข้าสอบมีจำนวนมากขึ้นทั่วประเทศ การรอส่วนกลางเพียงอย่างเดียวอาจไม่ทันกิน

ในสมัยแรกเริ่มที่มีการสอบนักธรรม ทางการคณะสงฆ์เคยมีธรรมเนียม “แจกพัด” ให้แก่ผู้ที่สอบได้ เพื่อเป็นเกียรติยศ แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไป การศึกษานักธรรมเจริญรุ่งเรืองมาก มีพระภิกษุสอบได้จำนวนมหาศาล

ในการสอบยุคปัจจุบัน เราอาจกังวลเรื่องการลอกข้อสอบหรือทุจริต แต่ย้อนกลับไปเมื่อ ๑๐๐ ปีก่อน ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ย่างเข้า ๗ ปัญหาใหญ่ในการสอบนักธรรมกลับเป็นเรื่องของ “มารยาท”

เคยเจอปัญหา “ข้อสอบออกวน” หรือ “ไม่มีอะไรจะออกสอบ” ไหมครับ? ย้อนกลับไปเมื่อ ๑๐๐ ปีก่อน การสอบนักธรรมชั้นโท วิชา “ตำนาน” (พุทธประวัติ/ประวัติสาวก) ก็เจอปัญหานี้เช่นกัน แต่สาเหตุนั้นเป็นเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่น่าจดจำ

เคยสงสัยไหมว่าทำไมตารางสอบนักธรรมถึงจัดวิชาเรียงความ (กระทู้ธรรม) ไว้ท้ายสุด? หรือบางยุคก็ไว้ต้นสุด? ย้อนกลับไปเมื่อ ๑๐๐ ปีก่อน ในสมัยรัชกาลที่ ๖ การสอบนักธรรมได้รับความนิยมอย่างถล่มทลาย บางจังหวัดมีคนมาร่วมลุ้นผลสอบนับพันคน! แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ “การตรวจข้อสอบไม่ทัน” ทำให้การประกาศผลล่าช้าจนดึกดื่น ผู้คนรอไม่ไหวจนทยอยกลับบ้าน ทำให้บรรยากาศที่ควรจะครึกครื้นกลับ “กร่อย” ลงไปถนัดตา

วิกฤตตำราเรียน เมื่อ “เสาหลัก” ล้ม ในปี พ.ศ. ๒๔๖๕ หลังจากที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (ผู้ทรงวางรากฐานการศึกษาสงฆ์) สิ้นพระชนม์ลง ทิ้งไว้เพียงผลงานชิ้นสุดท้ายคือหนังสือ “ธรรมวิจารณ์” ที่ยังทรงนิพนธ์ “ไม่จบ”