สนามหลวงจัดสอบกี่ครั้งต่อปี? วิวัฒนาการจากปีละ ๒ ครั้ง สู่ระบบมาตรฐานปัจจุบัน
คำถามที่ว่า “สนามหลวงจัดสอบกี่ครั้งต่อปี?” นั้น มีคำตอบที่เปลี่ยนไปตามบริบทและการพัฒนาของระบบการศึกษาคณะสงฆ์ โดยสามารถแบ่งวิวัฒนาการออกเป็นยุคสำคัญดังนี้
Category: บทความวิชาการ
การขยายตัวของสนามสอบนักธรรม: จากกรุงเทพฯ สู่ “สนามหลวง” ทั่วประเทศ
การจัดระบบการศึกษานักธรรมของคณะสงฆ์ไทยไม่ได้เกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์ในชั่วข้ามคืน แต่มีวิวัฒนาการอย่างเป็นขั้นเป็นตอน โดยเฉพาะในมิติของ จำนวนและลักษณะของสนามสอบ ที่ขยายตัวและปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ ในเมืองหลวง สู่ความเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วแผ่นดิน
การปฏิรูปการศึกษาโดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส: จากบาลีสู่ธรรมะภาษาไทยและการกำเนิดระบบนักธรรม
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเป็นผู้ปฏิรูปโครงสร้างการศึกษาพระปริยัติธรรมของคณะสงฆ์ไทยครั้งสำคัญ จากระบบที่เน้นบาลีแบบเดิม สู่หลักสูตรที่เปิดกว้างโดยเน้น “ธรรมะภาษาไทย” ควบคู่กับการศึกษาภาษาบาลี
“สนามหลวง” คืออะไร? (ไม่ใช่สนามหญ้าหน้าวัดพระแก้ว): เปิดนิยามศัพท์ฉบับคณะสงฆ์
เมื่อได้ยินคำว่า “สนามหลวง” คนไทยส่วนใหญ่มักนึกถึงสนามหญ้าขนาดใหญ่รูปวงรีที่ตั้งอยู่ข้างวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) ซึ่งเป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธีสำคัญของบ้านเมือง แต่ในแวดวงคณะสงฆ์และการศึกษาพระปริยัติธรรม คำว่า “สนามหลวง” มีความหมายที่ลึกซึ้งและเฉพาะเจาะจงกว่านั้น
จากนวกภูมิสู่ตรีภูมิ: กำเนิดและพัฒนาการของ “นักธรรมชั้นตรี” โดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส
การศึกษาพระพุทธศาสนาในระบบคณะสงฆ์ไทย มีโครงสร้างที่เป็นขั้นเป็นตอนชัดเจน ซึ่งรากฐานสำคัญนี้วางโดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส พระองค์ทรงปฏิรูปการศึกษาโดยอิงจากพระวินัย และจัดระบบ “ภูมิความรู้” อันเป็นต้นแบบของหลักสูตรนักธรรมในปัจจุบัน
จากเกณฑ์ทหารสู่มาตรฐานการศึกษา: ปัจจัยรัฐประศาสโนบายกับกำเนิดระบบสอบ “นักธรรม” (พ.ศ. ๒๔๕๔)
หนึ่งในปัจจัยสำคัญทางรัฐประศาสโนบายของรัฐบาลสยาม ซึ่งถือเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญที่กระตุ้นให้คณะสงฆ์ต้องเร่งสร้างมาตรฐานการศึกษาใหม่ จนนำไปสู่การวางรากฐานระบบการสอบ “นักธรรม” อย่างเป็นทางการ คือการประกาศใช้ พระราชบัญญัติลักษณะเกณฑ์ทหาร ร.ศ. ๑๓๐ (พ.ศ. ๒๔๕๔)
พลวัตการบริหารทรัพยากรมนุษย์ในการศึกษาคณะสงฆ์: วิเคราะห์ผลกระทบจากการจัดตั้ง “จศป.” และกลไก “กบป.”
การประกาศใช้ พระราชบัญญัติการศึกษาพระปริยัติธรรม พ.ศ. ๒๕๖๒ มิได้เป็นเพียงการเปลี่ยนแปลงทางนิตินัยเท่านั้น แต่ถือเป็นการ “ปฏิรูปเชิงโครงสร้าง” (Structural Reform) ครั้งสำคัญของการบริหารบุคลากรในระบบการศึกษาของคณะสงฆ์ไทย
การปฏิรูปโครงสร้างและดุลยภาพอำนาจในการจัดการศึกษาพระปริยัติธรรม: บทวิเคราะห์การเปลี่ยนผ่านสู่ระบบ “กศป.”
พัฒนาการของการศึกษาพระปริยัติธรรมได้ก้าวเข้าสู่จุดเปลี่ยนครั้งสำคัญที่สุดในประวัติศาสตร์ร่วมสมัย เมื่อมีการประกาศใช้ พระราชบัญญัติการศึกษาพระปริยัติธรรม พ.ศ. ๒๕๖๒ กฎหมายฉบับนี้มิได้เพียงแค่ยกระดับสถานะของโรงเรียนพระปริยัติธรรมเท่านั้น แต่ยังถือเป็นการ “รื้อสร้าง” (Deconstruction) โครงสร้างการกำกับดูแลเดิม
ทำความรู้จัก “จศป.” (เจ้าหน้าที่การศึกษาพระปริยัติธรรม) คือใคร? มีบทบาทอย่างไร?
จศป. ย่อมาจาก เจ้าหน้าที่การศึกษาพระปริยัติธรรม ซึ่งเป็นบุคลากรสำคัญในการขับเคลื่อนงานการศึกษาพระปริยัติธรรมตามพระราชบัญญัติการศึกษาพระปริยัติธรรม พ.ศ. ๒๕๖๒ และข้อบังคับคณะกรรมการการศึกษาพระปริยัติธรรม ว่าด้วยการบริหารงานบุคคลฯ พ.ศ. ๒๕๖๓
สำนักเรียน: สถานศึกษาพระปริยัติธรรมและการสืบทอดศาสนทายาท
๑. ความหมายและสถานะของ “สำนักเรียน” “สำนักเรียน” คือ สถานศึกษาที่วัดจัดการศึกษาพระปริยัติธรรม โดยมุ่งเน้นการจัดการศึกษาทั้ง แผนกธรรม และ แผนกบาลี ตามหลักสูตรที่คณะสงฆ์กำหนด
