Tagged: การสอบนักธรรม

ในการบริหารงานยุคก่อน พ.ศ. ๒๔๗๐ การจัดการสอบนักธรรมมักรวมศูนย์อยู่ที่ส่วนกลาง (กรุงเทพฯ) แต่เมื่อผู้เข้าสอบมีจำนวนมากขึ้นทั่วประเทศ การรอส่วนกลางเพียงอย่างเดียวอาจไม่ทันกิน

ในยุคแรกๆ การสอบนักธรรมมี “ตัวช่วย” สำคัญที่เรียกว่า “วิธีเฉลี่ยคะแนน” ซึ่งช่วยให้พระเณรที่สอบตกบางวิชา ยังมีสิทธิ์สอบผ่านได้ถ้าวิชาอื่นทำคะแนนได้ดี (The Carry System)

หลังจากปี ๒๔๖๐ ที่มีการทดลอง “กระจายอำนาจ” ให้วัดต่างๆ ในกรุงเทพฯ แยกกันจัดสอบนักธรรมชั้นตรีเองได้ ผลปรากฏว่า… “วุ่นวายหนักมาก!” สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงประเมินผลแล้วพบว่า “ได้ไม่คุ้มเสีย” จึงต้องออกประกาศฉบับนี้เพื่อ “ยกเลิก” ระบบแยกสอบ และกลับมา “รวมสอบ” เหมือนเดิม

เดิมทีการสอบนักธรรมของ “สามเณร” จะได้รับสิทธิพิเศษคือ “ไม่ต้องสอบวิชาวินัย” (กฎระเบียบของพระ) เนื่องจากในอดีตสามเณรที่เข้าสอบมักเป็นเด็กเล็กๆ การให้เรียนวินัยพระที่ซับซ้อนอาจจะเกินวัยไปหน่อย

ในยุคแรกของการสอบนักธรรม ทางการคณะสงฆ์ได้แจก “พัดรอง” (พัดนักธรรม) ให้กับผู้สอบผ่านทุกคนเพื่อเป็นเกียรติยศ แต่เมื่อเวลาผ่านไป จำนวนนักธรรมเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จนเกิดภาวะ “พัดเฟ้อ” (Inflation of Honors)

เคยไหม? สอบผ่านไปครึ่งหนึ่งแล้วเก็บไว้สอบต่อปีหน้า… สมัยก่อนการสอบนักธรรมก็เคยมีระบบคล้ายๆ กัน คือสอบผ่าน “ประโยค ๑” แล้วค่อยมาสอบเลื่อนเป็น “ประโยค ๒” (เพื่อให้ครบหลักสูตรนักธรรมชั้นตรี)

หลังจากที่มีการวางระบบ “การสอบในสนามหลวง” ให้เข้มงวดขึ้น (โดยต้องผ่านสนามวัดก่อน) ในปี พ.ศ. ๒๔๕๘ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส จึงทรงออกประกาศฉบับนี้เพื่อ “ปิดช่องว่าง” ของระบบเก่า

ย้อนกลับไปในปี พ.ศ. ๒๔๕๗ การศึกษาพระปริยัติธรรมไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในกรุงเทพฯ (สนามหลวง) อีกต่อไป สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงมีพระดำริให้ขยายสนามสอบออกไปสู่ “หัวเมือง” (มณฑลต่างๆ) เพื่อให้โอกาสภิกษุสามเณรทั่วประเทศ