Tagged: นักธรรม

วิสัยทัศน์ที่ก้าวไกลของ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์การศึกษาคณะสงฆ์ไทย คือการเปลี่ยนจากการเน้นภาษาบาลีอย่างเดียว มาสู่ระบบ “ธรรมะภาษาไทยอย่างสามัญ” หรือที่รู้จักในชื่อ “นักธรรม” ซึ่งทำให้การศึกษาธรรมะเข้าถึงพระภิกษุสามเณรได้อย่างกว้างขวางทั่วประเทศ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงได้รับการยกย่องเป็นองค์ประมุขคณะสงฆ์ผู้ทรงปฏิรูปการศึกษาอย่างลึกซึ้งและเป็นระบบมากที่สุดพระองค์หนึ่ง ในระหว่างการทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช (พ.ศ. ๒๔๕๓–๒๔๖๔) พระองค์มิเพียงทรงเปลี่ยนแปลงหลักสูตร แต่ทรงสร้าง ระบบบริหารจัดการการศึกษา ที่สมบูรณ์ ครอบคลุมทุกมิติตั้งแต่การออกแบบหลักสูตร โครงสร้างองค์กร การควบคุมคุณภาพ ไปจนถึงการบูรณาการนโยบาย

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พ.ศ. ๒๔๐๓ – ๒๔๖๔) ทรงเป็นผู้นำคณะสงฆ์ในยุคที่ประเทศไทยกำลังปรับตัวสู่ความเป็นรัฐสมัยใหม่ พระปรีชาญาณในการแก้ปัญหาของพระองค์ปรากฏชัดผ่านการเปลี่ยนวิกฤตและอุปสรรคต่างๆ ให้กลายเป็นโอกาสในการปฏิรูปโครงสร้างและมาตรฐานการศึกษาคณะสงฆ์อย่างเป็นระบบ สร้างรากฐานที่มั่นคงมาจนถึงปัจจุบัน

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พ.ศ. ๒๔๐๓ – ๒๔๖๔) ทรงเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๑๐ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ และทรงเป็น “แม่กองธรรมสนามหลวง” พระองค์แรก ตลอดพระชนมชีพของพระองค์เต็มไปด้วยการทำงานหนักเพื่อวางรากฐานและการปฏิรูประบบการศึกษาและการปกครองคณะสงฆ์ครั้งสำคัญที่สุดในประวัติศาสตร์ไทย

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พ.ศ. ๒๔๐๓ – ๒๔๖๔) ทรงเป็นเสมือน “สถาปนิก” ผู้วางรากฐานการบริหารจัดการคณะสงฆ์ไทยให้เป็นระบบและสอดคล้องกับโครงสร้างรัฐสมัยใหม่ พระกรณียกิจตลอดระยะเวลาที่ทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช (พ.ศ. ๒๔๕๓–๒๔๖๔) ถือเป็นการปฏิรูปด้าน รัฐประศาสนศาสตร์ (Public Administration) ที่สำคัญที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ไทย ครอบคลุมทุกมิติพันธุ์กิจ ตั้งแต่การออกแบบโครงสร้างองค์กร การบริหารทรัพยากรบุคคล ไปจนถึงระบบการควบคุมคุณภาพ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พ.ศ. ๒๔๐๓ – ๒๔๖๔) ทรงได้รับการยกย่องเป็น “สถาปนิกเอก” ผู้วางรากฐานการศึกษาและการบริหารคณะสงฆ์ไทยสมัยใหม่ พระกรณียกิจในการปฏิรูปการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกธรรมของพระองค์ คือจุดกำเนิดของระบบ “นักธรรม” และ “สนามหลวง” ที่มีมาตรฐานสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน โดยทรงดำรงฐานะเป็น แม่กองธรรมสนามหลวงรูปแรก (โดยพฤตินัย) ผู้พลิกโฉมหน้าประวัติศาสตร์การศึกษาไทย

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระชินวรวิสุทธิเทวารยวงศ์ (เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็น กรมหมื่นชินวรสิริวัฒน์ และต่อมาทรงเลื่อนเป็น กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์) ทรงเป็นพระมหาเถระผู้เปี่ยมด้วยพระวิสัยทัศน์ และทรงมีบทบาทสำคัญยิ่งในการวางรากฐานและจัดวางระบบการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกธรรมของคณะสงฆ์ไทยให้มีความสมบูรณ์ครบถ้วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสืบสานพระราชปณิธานในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ในการจัดระบบ “นักธรรม” ให้เป็นปึกแผ่นมั่นคงสืบมา

ในยุคปัจจุบัน เราคุ้นเคยกับการสอบที่วัดผลเป็น “สอบได้” หรือ “สอบตก” แต่หากย้อนกลับไปดูเอกสารจดหมายเหตุชิ้นนี้ เราจะพบ “เกณฑ์มาตรฐาน” ที่ระบุคะแนนไว้อย่างชัดเจนว่า ใครจะได้เป็น “ชั้นเอก” (เกียรตินิยมอันดับ 1), “ชั้นโท” หรือ “ชั้นตรี”