Tagged: ประวัติการสอบนักธรรม
การสอบนักธรรมสนามหลวงประจำปีพุทธศักราช 2485 (ค.ศ. 1942) นับเป็นหมุดหมายทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญของวงการศึกษาคณะสงฆ์ไทย หลักฐานจากเอกสาร “สัมปสาทนียกถา” ในปีนั้น ได้ฉายภาพให้เห็นถึงความท้าทายของการบริหารกิจการพระศาสนาท่ามกลางบริบทของบ้านเมืองที่กำลังเผชิญวิกฤตการณ์ แต่กลับเป็นยุคที่มีผู้สนใจศึกษาธรรมะเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ บทความนี้จะพาท่านไปสำรวจการปรับตัว มาตรฐานการวัดผล และมาตรการรักษาความซื่อสัตย์ที่เข้มข้นในยุคนั้น
คำถามที่ว่า “การสอบนักธรรมสนามหลวงมีกี่แห่ง?” นั้น มีคำตอบที่เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย จำนวนสนามสอบไม่ได้คงที่ แต่มีวิวัฒนาการอย่างต่อเนื่องเพื่อรองรับจำนวนผู้เรียนที่เพิ่มขึ้น จากจุดเริ่มต้นเพียงหลักหน่วย กลายเป็นมาตรฐานเดียวกันครอบคลุมทุกพื้นที่ทั่วไทย
ปี พ.ศ. ๒๔๕๖ ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์การศึกษาธรรมะของคณะสงฆ์ไทย โดยเป็นปีที่มีการจัดสอบ “นักธรรมชั้นตรี” อย่างเป็นทางการครั้งแรก ซึ่งเป็นการยกระดับหลักสูตรอย่างสามัญ (นวกภูมิ) จากการทดลองสู่ระบบมาตรฐาน
คำถามที่ว่า “สนามหลวงจัดสอบกี่ครั้งต่อปี?” นั้น มีคำตอบที่เปลี่ยนไปตามบริบทและการพัฒนาของระบบการศึกษาคณะสงฆ์ โดยสามารถแบ่งวิวัฒนาการออกเป็นยุคสำคัญดังนี้
การจัดระบบการศึกษานักธรรมของคณะสงฆ์ไทยไม่ได้เกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์ในชั่วข้ามคืน แต่มีวิวัฒนาการอย่างเป็นขั้นเป็นตอน โดยเฉพาะในมิติของ จำนวนและลักษณะของสนามสอบ ที่ขยายตัวและปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ ในเมืองหลวง สู่ความเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วแผ่นดิน
เคยสงสัยไหมว่าทำไมตารางสอบนักธรรมถึงจัดวิชาเรียงความ (กระทู้ธรรม) ไว้ท้ายสุด? หรือบางยุคก็ไว้ต้นสุด? ย้อนกลับไปเมื่อ ๑๐๐ ปีก่อน ในสมัยรัชกาลที่ ๖ การสอบนักธรรมได้รับความนิยมอย่างถล่มทลาย บางจังหวัดมีคนมาร่วมลุ้นผลสอบนับพันคน! แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ “การตรวจข้อสอบไม่ทัน” ทำให้การประกาศผลล่าช้าจนดึกดื่น ผู้คนรอไม่ไหวจนทยอยกลับบ้าน ทำให้บรรยากาศที่ควรจะครึกครื้นกลับ “กร่อย” ลงไปถนัดตา
