Tagged: สนามหลวงแผนกธรรม

คำถามที่ว่า “การสอบนักธรรมสนามหลวงมีกี่แห่ง?” นั้น มีคำตอบที่เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย จำนวนสนามสอบไม่ได้คงที่ แต่มีวิวัฒนาการอย่างต่อเนื่องเพื่อรองรับจำนวนผู้เรียนที่เพิ่มขึ้น จากจุดเริ่มต้นเพียงหลักหน่วย กลายเป็นมาตรฐานเดียวกันครอบคลุมทุกพื้นที่ทั่วไทย

คำถามที่ว่า “สนามหลวงจัดสอบกี่ครั้งต่อปี?” นั้น มีคำตอบที่เปลี่ยนไปตามบริบทและการพัฒนาของระบบการศึกษาคณะสงฆ์ โดยสามารถแบ่งวิวัฒนาการออกเป็นยุคสำคัญดังนี้

การจัดระบบการศึกษานักธรรมของคณะสงฆ์ไทยไม่ได้เกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์ในชั่วข้ามคืน แต่มีวิวัฒนาการอย่างเป็นขั้นเป็นตอน โดยเฉพาะในมิติของ จำนวนและลักษณะของสนามสอบ ที่ขยายตัวและปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ ในเมืองหลวง สู่ความเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วแผ่นดิน

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พ.ศ. ๒๔๐๓ – ๒๔๖๔) ทรงได้รับการยกย่องเป็น “สถาปนิกเอก” ผู้วางรากฐานการศึกษาและการบริหารคณะสงฆ์ไทยสมัยใหม่ พระกรณียกิจในการปฏิรูปการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกธรรมของพระองค์ คือจุดกำเนิดของระบบ “นักธรรม” และ “สนามหลวง” ที่มีมาตรฐานสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน โดยทรงดำรงฐานะเป็น แม่กองธรรมสนามหลวงรูปแรก (โดยพฤตินัย) ผู้พลิกโฉมหน้าประวัติศาสตร์การศึกษาไทย

ความลำบากของพระบ้านไกล ย้อนกลับไปก่อนปี พ.ศ. ๒๔๖๕ การศึกษาพระปริยัติธรรมเริ่มบูมมากในต่างจังหวัด แต่มีปัญหาใหญ่คือ:

เคยสังเกตไหมครับ? บนใบประกาศนียบัตรนักธรรมหรือเปรียญธรรม จะมีตราประทับรูป “กงล้อ” (ธรรมจักร) อยู่เสมอ… ตรานี้ไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ แต่มีที่มาที่ไปและได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจาก รัชกาลที่ ๖ อย่างเป็นทางการในปี พ.ศ. ๒๔๖๓

หลังจากที่มีการประกาศกฎระเบียบต่างๆ ออกมามากมาย ทั้งเรื่องการจำกัดอายุสามเณร และการให้วัดใหญ่จัดสอบเอง ในที่สุด สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ก็ทรงออกประกาศฉบับนี้เพื่อ “รวมศูนย์มาตรฐาน” ให้เป็นหนึ่งเดียว