การศึกษาพระพุทธศาสนาในระบบคณะสงฆ์ไทย มีโครงสร้างที่เป็นขั้นเป็นตอนชัดเจน ซึ่งรากฐานสำคัญนี้วางโดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส พระองค์ทรงปฏิรูปการศึกษาโดยอิงจากพระวินัย และจัดระบบ “ภูมิความรู้” อันเป็นต้นแบบของหลักสูตรนักธรรมในปัจจุบัน
หนึ่งในปัจจัยสำคัญทางรัฐประศาสโนบายของรัฐบาลสยาม ซึ่งถือเป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญที่กระตุ้นให้คณะสงฆ์ต้องเร่งสร้างมาตรฐานการศึกษาใหม่ จนนำไปสู่การวางรากฐานระบบการสอบ “นักธรรม” อย่างเป็นทางการ คือการประกาศใช้ พระราชบัญญัติลักษณะเกณฑ์ทหาร ร.ศ. ๑๓๐ (พ.ศ. ๒๔๕๔)
วิกฤตตำราเรียน เมื่อ “เสาหลัก” ล้ม ในปี พ.ศ. ๒๔๖๕ หลังจากที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (ผู้ทรงวางรากฐานการศึกษาสงฆ์) สิ้นพระชนม์ลง ทิ้งไว้เพียงผลงานชิ้นสุดท้ายคือหนังสือ “ธรรมวิจารณ์” ที่ยังทรงนิพนธ์ “ไม่จบ”
เคยสังเกตไหมครับ? บนใบประกาศนียบัตรนักธรรมหรือเปรียญธรรม จะมีตราประทับรูป “กงล้อ” (ธรรมจักร) อยู่เสมอ… ตรานี้ไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ แต่มีที่มาที่ไปและได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจาก รัชกาลที่ ๖ อย่างเป็นทางการในปี พ.ศ. ๒๔๖๓
ปัญหาเกิดในงานพระราชพิธี เรื่องมีอยู่ว่า ในงานพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพของ “สมเด็จพระพันปีหลวง” (สมเด็จพระศรีพัชรินทราฯ) ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ร.๖) ทอดพระเนตรเห็นพัดยศของพระเปรียญธรรม ๔ ประโยค และ ๕ ประโยค แล้วทรงรู้สึกว่า… “เลขหมายบนพัดมันดูกลมกลืน มองไม่ค่อยถนัด” (User Experience ไม่ดี) พระองค์จึงทรงออกแบบลวดลายและสีสันใหม่ แล้วส่งให้เจ้ากรมธรรมการดู ปรากฏว่าเป็นที่พอพระราชหฤทัย สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ จึงประกาศใช้ระบบ “Color Coding” ใหม่ ดังนี้: 🎨 ระบบสีพัดเปรียญแบบใหม่ (The New...
ในยุคแรกๆ การสอบนักธรรมมี “ตัวช่วย” สำคัญที่เรียกว่า “วิธีเฉลี่ยคะแนน” ซึ่งช่วยให้พระเณรที่สอบตกบางวิชา ยังมีสิทธิ์สอบผ่านได้ถ้าวิชาอื่นทำคะแนนได้ดี (The Carry System)
คุณเคยสงสัยไหมว่า… สมัยก่อนเวลาพระเณรสอบได้ เขาใช้อะไรเป็นหลักฐาน? จะมีบัตรนักศึกษาเหมือนเราไหม? วันนี้ “แฟ้มธรรม” ขอพาคุณย้อนเวลากลับไปในปี พ.ศ. ๒๔๕๕ (สมัยรัชกาลที่ ๖) ไปดูหน้าตาของเอกสารสำคัญ 4 ฉบับ ที่เปรียบเสมือน “พาสปอร์ตสู่เส้นทางธรรม” ของพระสงฆ์ยุคนั้น
หลังจากปี ๒๔๖๐ ที่มีการทดลอง “กระจายอำนาจ” ให้วัดต่างๆ ในกรุงเทพฯ แยกกันจัดสอบนักธรรมชั้นตรีเองได้ ผลปรากฏว่า… “วุ่นวายหนักมาก!” สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงประเมินผลแล้วพบว่า “ได้ไม่คุ้มเสีย” จึงต้องออกประกาศฉบับนี้เพื่อ “ยกเลิก” ระบบแยกสอบ และกลับมา “รวมสอบ” เหมือนเดิม
จุดเริ่มต้นคดีแดง ปี พ.ศ. ๒๔๖๐ เป็นปีแรกที่มีการจัดสอบ “นักธรรมชั้นโท” ทุกอย่างน่าจะเป็นไปได้ด้วยดี จนกระทั่งสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (แม่กองหลวง) ทรงตรวจข้อสอบแล้วพบ “ความผิดปกติ”
ในปี พ.ศ. ๒๔๖๐ การศึกษาบาลีเฟื่องฟูขึ้นมาก สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส จึงทรงปฏิรูประบบการนับ “ประโยคบาลี” (ตั้งแต่ ๑-๙) ใหม่ โดยรวบให้เป็นหมวดหมู่ใหญ่ๆ เพียง 3 ชั้น คือ ตรี, โท, เอก เพื่อให้สอดคล้องกับระบบนักธรรม และง่ายต่อการกำหนดเกียรติยศและเงินเดือน
More
ดาวน์โหลด ใบคำร้อง ขอประกาศนียบัตรใหม่ (7,459)
รายชื่อสนามสอบ ธรรมศึกษา 2568 (1,321)
กำหนดการสอบ “ธรรมศึกษา” ประจำปี ๒๕๖๘ (ตรี-โท-เอก) สอบวันไหน? วิชาอะไร? เช็กตารางสอบได้ที่นี่ (1,274)
💡 วิธีดาวน์โหลดใบฝนคำตอบ (Answer Sheet) ธรรมศึกษา สำหรับใช้ในกรณีฉุกเฉิน (944)
วิธีการค้นหารายชื่อผู้มีสิทธิ์สอบธรรมศึกษา ประจำปีการศึกษา ๒๕๖๘ (931)
